نشست «معرفی و بررسی جستارهایی در روش‌شناسی پژوهش ادبی» از سلسله نشست‌های دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران پنجشنبه (هفتم بهمن‌ماه۱۴۰۰) با حضور علیرضا محمدی‎کله سر (نویسنده و عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد)، علیرضا نیکویی (عضو هیئت مدیره انجمن نقد ادبی و هیئت علمی دانشگاه گیلان) و پارسا یعقوبی (عضو انجمن نقد ادبی)  برگزار شد.

پژوهش ادبی و تحلیل و تفسیر و نقد یک متن خاص

علیرضا محمدی در ابتدای این نشست در خصوص کتاب گفت: محتوای این کتاب در رابطه با حوزه روش‌شناسی و روش‌های تحقیق است. هدف کتاب شرح گام‌های تحقیق یا ملزومات و لوازم تحقیق نیست؛ بلکه بیشتر به مسائل منطق تحقیق می‌پردازد که به چه موضوعاتی توجه کنیم تا ایرادی به تحقیق نباشد یا چه اصول و ایده‌هایی، باید رعایت شود. این کتاب در شش فصل تنظیم شده است. برای دانشجویان در حال پژوهش راهکارهای مفیدی ارائه کرده است.

نویسنده کتاب «جستارهایی در روش‌شناسی پژوهش ادبی» به اختصار سرفصل‌ها و مطالب ارائه شده در هر فصل را توضیح داد و افزود: در فصل اول به مسئله پژوهش پرداخته و اینکه برای داشتن موضوع مناسب و روشمند، به چه مقدماتی نیاز است که استفاده از دو روش پیشنهاد شده است. در فصل دوم به متن‌گزینی، شرایط، احکام و الزامات در یک پژوهش پرداخته است. مقصود از متن‌گزینی، متن ادبی است. فصل سوم طولانی‌ترین و مفصل‌ترین مباحث را در خود جای داده است. در این فصل در خصوص مباحثی فراتر از مباحث نظری صحبت شده است. در تمامی این بحث‌ها به تقسیم‌بندی و تلقی‌ها تکیه داریم. نسبت نظریه به نقد ادبی و همچنین نسبت میان نظریه با متن توضیح داده شده است. در این فصل وارد مسائل منطقی و استدلالی می‌شویم و در پایان این فصل به لوازم استفاده از نظری پرداخته شده است.

علیرضا محمدی در پایان سخنان خود بیان کرد: در فصل چهارم به فرضیه پرداخته شده است. در فصل پنجم نگاهی دوباره به پژوهش می‌اندازد. در فصل ششم که فصل پایانی است به اخلاق پژوهشی از سه دیدگاه حقوقی، اخلاقی و روش شناختی پرداخته است. مقصود از پژوهش ادبی، پژوهش‌هایی است که به تحلیل و تفسیر و نقد یک متن خاص می‌پردازد.  

بینش ریاضی سبب نظم و نسق کتاب شده است

علیرضا نیکویی نیز در این نشست در رابطه با نقاط قوت این اثر تصریح کرد: به دلیل بینش ریاضی علیرضا محمدی، کتاب دارای نظم و نسق است. همچنین کتاب ساختار خیلی خوبی دارد. تمامی ساختارها بر مبنای تقسیم ثنایی و به صورت دوگانه‌دوگانه است که این دو‌گانگی در اغلب فصول دیده می‌شود. نگاه نویسنده به محصول در این کتاب نگاه فرآیندی نبوده است. یکی دیگر از نقاط قوت این کتاب تفکیک روش‌شناسی آن است. نوع برخورد در مواجه با متون عرفانی از دیگر نقاط قوت این کتاب است. همچنین می‌توان به شم و شوقی ادبی که در این اثر به کار رفته است، اشاره کرد.

وی در خصوص نقاط ضعف این کتاب ادامه داد: متاسفانه نویسنده از مباحث تفسیر علم اجتناب کرده است. به توضیحات اجمالی آن‌چه که در ذهن افتاده و روش تحقیق بسنده کرده است. از دیگر نقاط ضعف این کتاب نپرداختن به مفروضات علمی است وهمچنین از دیگر نکات می‌توان به نقد درون‌مایه پرداخت و در انتها خیلی بحث‌های زیبایی در این کتاب است ولی بین پاراگراف‌ها فاصله‌ای تعبیه نشده است و همچنین هیچ مبحثی پررنگ نیست.

چنین اثری از یک نویسنده جوان بسیار ستودنی است

پارسا یعقوبی داوری را در بستر دو بافت تشریح کرد و گفت: با توجه به ادعای نویسنده در مقدمه کتاب، این اثر را در بستر معرفت‌شناسی و قیاس تلاش نویسنده با نوشته‌هایی مشابه می‌توان بررسی کرد. کتاب با طرح مسئله مناسب و پاسخ مناسب شروع شده است. روند کتاب به صورت منسجم و بااحتیاط صحبت می‌کند. چینش موضوعات در حد زیاد خوب است. یکی دیگر از نقاط قوت کتاب پاسخ هوشمندانه به سوالات است. از نکات قابل توجه، شیطنت نویسنده در ارائه پاسخ به بعضی از سوالات است. در این اثر، نویسنده دغدغه زیادی برای عینی کردن تقابل‌ دارد. همچنین از جریان‌های رایج غافل نیست. از دیگر نقاط قوت این کتاب می‌توان به پاسخگویی شفاف و نگاه چند وجهی اشاره کرد.

وی در خصوص نقاط ضعف این کتاب بیان کرد: در این سبک کتاب‎‌ها، پاراگراف‌بندی و برجسته‌سازی بصری فرصتی برای تنفس می‌دهد که متاسفانه در این اثر بسیار کم به چشم می‌خورد و خواننده را علی رغم تلاش و دغدغه نویسنده دچار کلافگی می‌کند. یکی دیگر از نقاط ضعف این اثر، ارجاع بیش از حد به منابع و عدم تحلیل و توضیح مطالب توسط خود مولف است.

یعقوبی در پایان ضمن تحسین نویسنده گفت: چنین اثری از یک نویسنده جوان بسیار ستودنی است. با وجود کم و کاستی‌های موجود، ولی خیلی جالب و زیبا است. علیرضا محمدی در این سن به یک پختگی رسیده است. برای ارتقای هرچه بیشتر بسط بعضی از موضوعات را پیشنهاد می‌کنم. همچنین اگر شفاف‌سازی بیشتر و بعضی از مباحث جابه‌جا شود، در روند بهبود هرچه بیشتر کتاب کمک می‌کند.

دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از سوم بهمن‌ماه آغاز شده و تا دهم بهمن‌ماه ۱۴۰۰ ادامه خواهد داشت. علاقه‌مندان برای بازدید و خرید کتاب می‌توانند به Ketab.ir  مراجعه کنند.